Orta pay melonosit stimuləedici hormon (MSH)  və endorfinlərin qaynağı olan pro-opimelanokortin, arxa pay isə hipotalamus dediyimiz üst  nahiyədə istehsal olunan oksitosin və antidiuretik hormonu dopolayaraq, sekresiya edir. Hipofiz vəzin xəstəlikləri də uyğun olaraq ya həmin hormonların artıqlığı ya da çatmamazlığı, bəzən də rezistentliyinə bağlı olaraq qarşımıza çıxır.Hormon yetərsizliyi və artıqlığı çox vaxt hipofizdə yaranmış adenoma dediyimiz müxtəlif ocaqlı törəmələrə- düyünlərə bağlı olur.Әksər hallarda həmin düyünlər xoş xasiyyətli olub, fərq edilmədən təsadüfi müayinələrdə aşkara çıxa bilər.Bəzən bu düyünlər funksionallıq göstərmədən vəzə kompressiya edərək, hipofizar hormonların hissəvi, bəzən də total yetərsizliyinə səbəb olaraq xəstənin həyatını riskə ata bilər.Bu yetərsizlik kraniofaringeoma, beyin şişləri və s. kimi xəstəliklərdə də qarşımıza çıxır.Bəzənsə daha çox uşaq yaş dövrlərində genetik faktorlara bağlı olaraq izolə şəkildə hipofiz hormonlarının bir neçəsinin, bəzən də birinin çatmamazlığına rast gəlirik.Bu xəstələrə vaxtında qoyulan düzgün diaqnoz və verilən müalicə həyatqurtarıcı olub o insanı cəmiyyətə qaytarır. Çoxçeşidli şikayətlərdən düyünün kompressiyasına bağlı baş ağrıları, görmə pozğunluqları, görmə sahəsinin daralması, hormon yetərsizliyi və ya artıqlığına bağlı şikayətlər xəstələrin həkimə müraciət etmə səbəbidir.Endokrinoloqların tez-tez rastlaşdığı məqamlardan biri də hormon istehsal edən funksional adenomlara bağlıdır.Әn çox prolaktinomalar adenomlar üzrə rast gəlinməsinə görə dünya statistikasının başında gəlir.Unutmaq olmaz ki, prolaktin stresə bağlı hormon olduğu üçün, fizioloji və bəzən də dərmanlara bağlı yüksəliş göstərdiyindən hər prolaktin yüksəlişində dərman vermək, müalicə almaq doğru deyildir.Mütləq problem araşdırılmalı diaqnoz dəqiqləşməmiş dərman verilməsi təhlükəlidir.Hipofiz vəzi qaynaqlı adenomlara prolaktinoma adı veririk, əksər hallarda dərman müalicəsi ilə ən böyük ademomlar belə tamamilə yox olub gedir, amma təbii ki, mütəxəssis nəzarəti altında uğur əldə edilə bilər.Digər hipofiz adenomları içərisində kortikotrop hüceyrələrdən inkişaf edərək ACTH hormon istehsal edən adenomların varlığı- Kuşing xəstəliyi və böyümə hormonu (GH ) artıq sekresiyasına bağlı Akomeqaliya xəstəliyi daha aktualdır.Çünki TSH, FSH və LH hormonlarını istehsal edən adenomalar son dərəcədə nadirdir.Bəzən bir neçə hormon istehsal edən mix-adenomlarla da qarşılaşırıq.Prolaktinomadan başqa digər funksional adenomlarda ilk müalicə üsulu cərrahiyədir.Arxa pay hipofiz xəstəliklərindən antidiuretik hormonun çatmamazlığına bağlı şəkərsiz diabet adı verilən hormonal-metabolik xəstəlik ən çox yayılmış patologiya olub, çox su içmə və çox sidiyə çıxma şikayətləri ilə xəstələrin həyat keyfiyyətini pozur.Uyğun verilən müalicə ilə bu xəstələrə də kömək etmək mümkündür. Hipofiz vəzinin butun növ xəstəliklərinin müalicəsi əsasən həkim endokrinoloqun işidir.Uyğun hallarda beyin cərrahı, radioloq, onkoloq, ginekoloq və başqa sahə mütəxəssisləri də müalicə işində mühüm yer tutmaqdadır, lakin bu sahənin ana mütəxəssisi endokrinoloq olduğu üçün hər bir hipofiz xəstəsinə multidistiplinər olaraq yaxınlaşmaq, ümumi işin xeyrinə hər addım endokrinoloqla danışılmalıdır.Hipofiz vəzi xəstələri üçün hazırda, müasir dünyada uğurlu müalicə usulları vardır və  çox vaxt bu xəstələr ömür boyu nəzarət altında olmalarını da utmamalıdırlar. Xidmət sahəmizə aid olan hipofiz vəzin bütün növ xəstəlikləri onları dəqiq diaqnostika və müalicəsi tərəfimizdən uğurla müalicə edilir.